Đại từ là những từ dùng để xưng hô hay thay thế danh từ, động từ, tính từ (hoặc cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ) trong câu cho khỏi lặp lại các từ ngữ ấy.
Trong chương trình Tiếng Việt lớp 5, đại từ được chia thành hai loại chính:
Đại từ xưng hô
Đại từ chỉ định
Đại từ xưng hô dùng để chỉ người nói, người nghe hoặc người được nói tới. Đại từ xưng hô thể hiện ở ba ngôi:
Ngôi thứ nhất: chỉ người nói, dùng các từ: tôi, ta, tớ, chúng tôi, chúng ta,…
Ngôi thứ hai: chỉ người nghe, dùng các từ: mày, cậu, các cậu,…
Ngôi thứ ba: chỉ người được nói tới, dùng các từ: họ, nó, hắn, bọn họ, chúng nó,…
Ví dụ:
Ngôi thứ nhất:
Tôi đi học.
Ta đi hái lúa.
Tớ đi chơi.
Chúng tôi đi học.
Chúng ta đi chơi.
Ngôi thứ hai:
Mày đi học đi.
Cậu đi học đi.
Các cậu đi học đi.
Ngôi thứ ba:
Họ đi học.
Nó đi học.
Hắn đi học.
Bọn họ đi học.
Chúng nó đi học.
Đại từ chỉ định dùng để chỉ một đối tượng, sự vật cụ thể được nhắc đến trong câu. Đại từ chỉ định gồm các từ:
Đây: chỉ đối tượng, sự vật ở gần người nói.
Đó: chỉ đối tượng, sự vật ở xa người nói.
Này: chỉ đối tượng, sự vật được người nói đưa ra, chỉ cho người nghe.
Ngoài hai loại đại từ chính trên, trong chương trình Tiếng Việt lớp 5 còn có một số đại từ khác như:
Đại từ nghi vấn: dùng để hỏi về một đối tượng, sự vật, hiện tượng,…
Đại từ phủ định: dùng để phủ định một đối tượng, sự vật, hiện tượng,…
Đại từ chỉ số: dùng để chỉ số lượng, thứ tự của một đối tượng, sự vật,…
Ví dụ:
Đại từ nghi vấn:
Ai đi học?
Cái gì rơi xuống?
Khi nào mẹ về?
Đại từ phủ định:
Không ai ở nhà.
Cái đó không phải của tôi.
Không bao giờ tôi làm thế.
Đại từ chỉ số:
Tôi là học sinh lớp 5A.
Cây này cao thứ ba trong khu vườn.
Tôi đã đọc cuốn sách này hai lần.
Đại từ là một loại từ quan trọng trong ngôn ngữ, được sử dụng rộng rãi trong giao tiếp và trong văn viết. Việc nắm vững kiến thức về đại từ giúp các em học sinh sử dụng đại từ một cách chính xác và hiệu quả.
