Cách làm bánh chưng đen, Món Tết độc đáo dân tộc Tày ở Lạng Sơn
Cách làm bánh chưng đen sẽ mang đến cho bạn một công thức làm bánh hoàn toàn mới và độc đáo của dân tộc Tày ở Lạng Sơn. Gọi là bánh chưng nhưng loại bánh của người Tày có hình dáng giống bánh tét của miền Nam. Tuy nhiên, điểm khác biệt duy nhất ở chiếc bánh này là nó có màu đen bóng rất lạ mắt khiến nhiều người tò mò. Để học cách làm món bánh độc đáo này, mời các bạn theo dõi bài viết dưới đây.
Nét đẹp văn hóa gói bánh chưng đen của dân tộc Tày Lạng Sơn
Đối với người Tày ở Bắc Sơn (Lạng Sơn), món ăn không thể thiếu trong ngày Tết cũng là một trong những món ăn đòi hỏi nhiều công sức và sự cầu kỳ của người làm, nhất là khi làm bánh chưng đen. Trước đây, theo phong tục của người Tày, ngoài việc thắp hương trên bàn thờ để thờ cúng tổ tiên, bánh Chưng đen còn được dùng trong bữa cơm ngày Tết để mời họ hàng trong làng, bản làng với quan niệm Sắc đen của chiếc bánh tượng trưng cho sự giao hòa của đất trời và lòng người trong đó.
Bánh Chưng đen bình dị, mộc mạc như chính người dân vùng cao Lạng Sơn. Ẩn sâu trong đó là tinh hoa của đất trời và cả tấm lòng mà người gói bánh gửi gắm vào đó. Cùng với những sản vật như lợn, gà, sự hiện diện của bánh chưng đen trong mâm cỗ cúng gia tiên thể hiện lòng thành kính, biết ơn tổ tiên đã che chở, bảo vệ cho con cháu trong gia đình trong năm qua. Và cầu mong tổ tiên phù hộ cho một năm mới sung túc, đủ đầy hơn. Bánh Chưng đen rất quan trọng với người Tày, Tết của họ thường chỉ gói bánh Chưng đen. Theo họ, bánh chưng đen ăn mát hơn bánh chưng xanh bình thường do có tro rơm nếp.
Ý nghĩa của cách làm bánh chưng đen
Bánh Chưng đen mang một ý nghĩa quan trọng đối với người Tày Lạng Sơn mỗi dịp Tết đến xuân về. Ảnh: Internet. Với nhiều người, bánh chưng đen có thể lạ mắt bởi loại bánh đặc trưng của người Tày ở Bắc Sơn (Lạng Sơn) này có màu đen bóng, trông rất bắt mắt. Bên cạnh đó, Bánh Chưng còn hấp dẫn thực khách bởi hương vị rất thơm. Mùi gạo quyện với tro nếp thơm mát trong từng miếng bánh. Bánh Chưng đen ăn không bị nóng vì tro nếp đã khử hết mùi chua và độ nóng của gạo nếp. Hòa quyện trong từng chiếc bánh là hương vị của núi rừng, đất trời, lòng người đã tạo nên nét đặc trưng của từng chiếc bánh. Món bánh mang nét riêng, mang đầy dư vị khó quên qua nét đẹp văn hóa ẩm thực của đồng bào vùng cao Lạng Sơn cho ai đã từng thưởng thức.
Cách làm bánh chưng đen độc đáo và lạ mắt của người Tày ở Bắc Bộ.
Để có những chiếc bánh chưng đen ngon nhất trong ngày Tết, người dân nơi đây sẽ phải chuẩn bị từ tháng 10 âm lịch. Cũng với lá dong và măng, người Tày ở Bắc Sơn (Lạng Sơn) không gói bánh chưng vuông mà gói thành những chiếc bánh tròn, dài như bánh tét của miền Nam. Bởi theo họ, gói theo cách này giúp nguyên liệu được trải đều trong từng thớ bánh. Khi ăn miếng nào cũng đậm đà, thơm ngon. Hình tròn còn là biểu tượng của trời, được bao bọc trong các sản vật của đất cũng thể hiện ước vọng giao hòa của đất trời của người Tày. Cầu chúc một năm mới mưa thuận gió hòa, vạn sự như ý.
Chuẩn bị nguyên liệu
Tro của cọng rơm nếp
Gạo nếp cái hoa vàng. Nên chọn loại hạt to, mẩy, đều, hạt phải còn mới nguyên, không bị mọt. Khâu chọn gạo này rất quan trọng, nó quyết định độ thơm, dẻo của món ăn.
Thịt ba chỉ: chọn thịt tươi, nguyên, không quá nạc cũng không quá mỡ.
Đậu xanh bóc vỏ: chộn hạt mẩy, đều.
Thảo quả khô
Lá dong: chọn lá bánh tẻ
Dây lạt cột bánh
Cách làm bánh chưng đen
Bước 1: Sơ chế nguyên liệu
Tro làm bánh:
Sau mùa gặt (thường vào khoảng tháng 10 âm lịch), những cọng lúa nếp vàng, to sẽ được đem đi phơi khô rồi đốt thành tro. Phần tro này sẽ được vo kỹ, sau đó sàng lấy phần mịn nhất để trộn với gạo nếp thơm. Chỉ có rơm nếp cái hoa vàng được chọn lọc kỹ lưỡng mới có thể tạo nên màu đen bóng đẹp mắt nhất cho chiếc bánh Chưng đen.
Cách làm bánh Chưng đen trong quá trình đốt tro Công đoạn đốt tro để làm bánh. Ảnh: Internet.
Ở một số nơi, người ta còn tạo ra tro bằng cách lấy những xác nước trong rừng, tước hết vỏ rồi đốt thành than. Sau đó xay thành bột rồi trộn với gạo nếp.
Gạo nếp: vo sạch, để ráo rồi trộn với tro mịn. Tro trộn càng đều thì bánh sẽ càng đẹp. Tro và gạo nếp sẽ được trộn liên tục với nhau cho đến khi dùng ngón tay xoa hạt gạo, thấy bột gạo và tro quyện chặt vào nhau và có màu đen tuyền thì tiến hành gói bánh.
Sau khi trộn đều tro với gạo, để gạo khô khoảng 15 phút rồi sàng lại để loại bỏ hết sạn.
Thịt lợn: Rửa sạch, thái miếng mỏng, ướp gia vị.
Đậu xanh: Ngâm qua đêm cho hạt nở ra, đem đi nấu chín rồi giã nhuyễn, ướp với tiêu.
Thảo quả khô: nướng thơm rồi giã nhỏ trộn vào thịt với tiêu, ớt bột.
Lá dong: Rửa sạch, lau khô, cắt bỏ phần gân lá trên lá cho mềm thì gói mới đẹp.
Bước 2: Gói bánh
Bánh Chưng đen sau khi được gói thủ công sẽ cho ra những chiếc bánh dài khoảng 30cm. Đường kính từ 6-7 cm với các cuộn dài cuộn chặt.
Đầu tiên, bạn xếp lá dong theo chiều ngang rồi rải cơm đã trộn tro lên bề mặt lá.
Tiếp theo, vo đậu xanh thành hình dài rồi cho thịt ba chỉ, một chút hành tím vào để làm nhân. Sau đó khéo léo vo viên đậu xanh thành hình trụ để làm nhân bánh.
Cho phần nhân này lên tro gạo nếp để làm nhân bánh.
Cho một lớp gạo vào nhân để phủ kín nhân đậu xanh.
Tuy gọi là bánh chưng nhưng bánh chưng được gói giống như bánh tét của miền nam. Ảnh: Internet.
Khéo léo nắm hai đầu lá đã cuộn lại sao cho phần nhân nằm ngay giữa bánh.
Dùng dẹt để cố định bánh theo chiều ngang. Sau đó cố định hai đầu bánh và dùng thìa buộc lại theo chiều dọc.
Bước 3: Luộc bánh
Trước khi luộc bánh, bạn ngâm bánh qua nước lạnh một lần khoảng 15 phút. Sau đó cho vào nồi đổ nước ngập lá. Luộc bánh từ 8 – 10 tiếng thì bánh mới nở đều và dẻo, ngon. Sau khi luộc bánh khoảng 4 – 5 tiếng thì vớt ra để ráo nước.
Bánh chưng được nấu trên bếp củi, để lửa lớn bao quanh nồi bánh giúp chín đều hơn. Nấu bằng bếp củi thoang thoảng mùi khói bếp cũng là cách giúp bánh thơm hơn. Bánh chưng đen thành phẩm sẽ được bày lên bàn thờ tổ tiên để tỏ lòng thành kính.
Bánh Chưng đen khi luộc có hình tròn, khi bóc ra, gói đường phải in đều trên thân bánh. Khi bóc bánh, bánh có mày đen bóng rất đẹp. Lớp bánh nếp bên ngoài dẻo dai, bên trong vàng ruộm, thơm mùi hành, tiêu, đậm đà của lá dong.
Bạn chỉ cần bọc nhân quanh bánh, cắt thành từng khoanh tròn rồi bày ra đĩa cho đẹp mắt. Ảnh: Internet.
Ngoài ra, để có một hương vị mới lạ khi ăn bánh, bạn cũng có thể đem đồ nướng lên. Đặt lá bánh tẻ lên bếp than hoa, lật bánh cho đến khi lớp lá bên ngoài cháy hết. Bạn sẽ thấy mùi thơm của gạo nếp, thịt mỡ và thảo quả quyện trong không khí là có thể dùng được ngay. Cực kỳ kích thích khứu giác, khiến người ta chỉ muốn thưởng thức ngay.
Bánh chưng đen nướng trông rất hấp dẫn và kích thích vị giác của mọi người. Ảnh: Internet.
Để ăn bánh không bị ngán, người Tày thường ăn bánh với thịt gà nướng, thịt trâu khô… Tất cả đã tạo nên hương vị khó quên của vùng núi Tây Bắc.
Bánh Chưng đen để được lâu, qua hết tháng giêng, bánh vẫn giữ được mùi thơm của nếp và vị ngọt bùi của nhân đậu xanh. Tất cả đã tạo nên một dư vị khó phai trong lòng mỗi người khi thưởng thức món bánh độc đáo này.
Bánh Chưng đen là món ăn không thể thiếu của người Tày trên bàn thờ tổ tiên ngày Tết cổ truyền. Trong cái lạnh của vùng cao, được ngồi bên nồi bánh chưng bốc khói, nhâm nhi vài chén rượu ngô thì còn gì bằng. Cùng nhau hàn huyên chuyện năm cũ, chuyện năm mới thì còn gì thú vị bằng. Hi vọng với cách làm bánh chưng đen mà chúng tôi giới thiệu trên đây sẽ cho bạn một gợi ý hay để chuẩn bị cho mâm cỗ ngày Tết này. Chúc may mắn!
