Nhiễm sắc thể là vật thể di truyền nằm trong nhân của tế bào được tập trung thành các sợi ngắn. Các NST có số lượng và hình dạng đặc trưng tùy thuộc vào mỗi loài. NST có khả năng tổ hợp ổn định, tự nhân đôi hay phân ly qua các thế hệ.
Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể là sự thay đổi trong cấu trúc của từng NST, dẫn đến thay đổi hình dạng và cấu trúc của NST. Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể có thể xảy ra ở cả tế bào sinh dưỡng và tế bào sinh sản.
Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể – Nguyên nhân, loại và ý nghĩa
1. Nguyên nhân của đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể
Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân, bao gồm:
Do rối loạn quá trình tự nhân đôi của NST: Trong quá trình tự nhân đôi của NST, nếu có sai sót xảy ra ở một trong hai crômatit, thì sẽ dẫn đến đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể.
Do tiếp hợp trao đổi chéo không bình thường của các crômatit: Trong quá trình tiếp hợp trao đổi chéo giữa các crômatit không cùng nguồn gốc, nếu có sai sót xảy ra, thì sẽ dẫn đến đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể.
Do tác động của các tác nhân gây đột biến: Các tác nhân gây đột biến như tia phóng xạ, hóa chất,… có thể gây ra đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể.
Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể được chia thành 4 loại chính:
Đột biến mất đoạn nhiễm sắc thể: Là hiện tượng một đoạn trong nhiễm sắc thể bị đứt hẳn ra, đoạn bị mất đó có thể là đoạn đầu mút nhiễm sắc thể hoặc đoạn giữa tâm động và đầu mút nhiễm sắc thể.
Đột biến lặp đoạn nhiễm sắc thể: Là hiện tượng một đoạn nhiễm sắc thể nào đó được nhân lên một hoặc nhiều lần.
Đột biến đảo đoạn nhiễm sắc thể: Là hiện tượng một đoạn nhiễm sắc thể bị đứt ra và đảo ngược 180 độ rồi gắn lại vào vị trí cũ.
Đột biến chuyển đoạn nhiễm sắc thể: Là hiện tượng một đoạn nhiễm sắc thể bị đứt ra và gắn vào một NST khác.
3. Ý nghĩa của đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể
Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể có thể có ý nghĩa tích cực hoặc tiêu cực đối với sinh vật.
Ý nghĩa tích cực: Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể có thể tạo ra các biến dị mới, là nguồn nguyên liệu cho quá trình tiến hóa.
Ý nghĩa tiêu cực: Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể có thể gây ra các bệnh di truyền ở người và động vật.
Kết luận:
Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể là một hiện tượng di truyền quan trọng, có thể có ý nghĩa tích cực hoặc tiêu cực đối với sinh vật. Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể có thể xảy ra ở cả tế bào sinh dưỡng và tế bào sinh sản.
